Cẩm nang tài chính chứng khoán toàn diện cho nhà đầu tư mới

Đầu tư tài chính chứng khoán là một trong những phương thức phổ biến giúp nhà đầu tư gia tăng tài sản. Tuy nhiên, đối với những người mới bắt đầu thì việc hiểu rõ các khái niệm và cách thức vận hành của thị trường chứng khoán là rất quan trọng. Cẩm nang dưới đây sẽ cung cấp cho nhà đầu tư cái nhìn toàn diện và các phương pháp đầu tư hiệu quả, cùng tìm hiểu nhé!

Tầm quan trọng của tài chính chứng khoán

Tài chính và chứng khoán là một lĩnh vực quan trọng trong nền kinh tế giúp các doanh nghiệp huy động vốn, đồng thời cung cấp cơ hội đầu tư cho cá nhân và tổ chức. Trong thời đại phát triển nhanh chóng của các nền kinh tế toàn cầu, thị trường chứng khoán đóng vai trò quan trọng trong việc phân bổ nguồn lực hiệu quả.

• Huy động vốn cho doanh nghiệp: Các công ty sử dụng chứng khoán như cổ phiếu hoặc trái phiếu để huy động vốn, phục vụ cho các hoạt động sản xuất kinh doanh hoặc mở rộng quy mô.
• Tạo cơ hội đầu tư cho cá nhân: Chứng khoán không chỉ là công cụ để các công ty huy động vốn mà còn là cơ hội để các nhà đầu tư kiếm lời từ sự tăng trưởng của các doanh nghiệp hoặc từ chênh lệch giá mua bán chứng khoán.
• Dự báo và điều tiết nền kinh tế: Thị trường chứng khoán phản ánh sức khỏe của nền kinh tế thông qua giá trị vốn hóa thị trường và xu hướng giá chứng khoán.

Theo số liệu của Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (SSC), tính đến cuối năm 2024 thì giá trị vốn hóa thị trường chứng khoán Việt Nam đạt 1.100 tỷ USD, chiếm khoảng 90% GDP của đất nước. Điều này cho thấy tầm quan trọng ngày càng lớn của thị trường chứng khoán trong nền kinh tế.

Thị trường tài chính Việt Nam có tiềm năng phát triển nhanh trong tương lai

Các khái niệm cơ bản trong tài chính chứng khoán

Để hiểu rõ và tham gia hiệu quả vào thị trường chứng khoán, nhà đầu tư cần nắm vững các khái niệm cơ bản về các loại chứng khoán, các thị trường chứng khoán và các công cụ tài chính liên quan. Dưới đây là những thông tin chi tiết về các khái niệm cơ bản trong thị trường chứng khoán, bao gồm:

Các loại chứng khoán phổ biến

Chứng khoán là các công cụ tài chính được phát hành bởi công ty, tổ chức hoặc chính phủ nhằm huy động vốn từ các nhà đầu tư. Các loại chứng khoán phổ biến bao gồm:

Cổ phiếu

Cổ phiếu là một loại chứng khoán đại diện cho quyền sở hữu của nhà đầu tư đối với một phần của công ty phát hành. Khi nhà đầu tư mua cổ phiếu, họ trở thành cổ đông của công ty và có quyền nhận cổ tức cũng như tham gia vào các quyết định quan trọng trong doanh nghiệp.

• Cổ phiếu phổ thông: Cổ đông có quyền biểu quyết tại đại hội cổ đông và nhận cổ tức từ lợi nhuận công ty.
• Cổ phiếu ưu đãi: Không có quyền biểu quyết nhưng được hưởng ưu tiên nhận cổ tức và quyền lợi khi công ty thanh lý tài sản.

Tính đến cuối năm 2024, thị trường tài chính chứng khoán Việt Nam có khoảng 700 mã cổ phiếu được niêm yết, với giá trị vốn hóa thị trường đạt 1.100 tỷ USD. Trong đó, các công ty lớn như VinGroup, Vietcombank và Masan đóng góp phần lớn vào thị trường.

Trái phiếu

Trái phiếu là chứng khoán nợ, trong đó nhà đầu tư cho công ty hoặc chính phủ vay tiền với cam kết nhận lãi suất định kỳ và được hoàn trả vốn gốc khi trái phiếu đáo hạn.

• Trái phiếu chính phủ: Được phát hành bởi chính phủ, thường có mức rủi ro thấp và lãi suất ổn định.
• Trái phiếu doanh nghiệp: Được phát hành bởi các công ty, lãi suất có thể cao hơn nhưng cũng đi kèm với mức độ rủi ro cao hơn.

Theo báo cáo của Ngân hàng Nhà nước, trong năm 2024 giá trị trái phiếu doanh nghiệp tại Việt Nam đạt 220.000 tỷ đồng, chiếm khoảng 15% tổng giá trị vốn hóa thị trường chứng khoán.

Thị trường trái phiếu dự kiến sẽ phát triển khi tháo gỡ được các vướng mắc về pháp lý

Chứng chỉ quỹ ETF

Chứng chỉ quỹ ETF là loại chứng khoán cho phép nhà đầu tư mua bán gián tiếp cổ phiếu của nhiều công ty cùng một lúc thông qua một quỹ đầu tư. Quỹ này sẽ đầu tư vào một danh mục cổ phiếu giúp nhà đầu tư dễ dàng đa dạng hóa rủi ro.

• Quỹ ETF theo chỉ số: Mua các cổ phiếu trong một chỉ số như VN-Index, S&P 500.
• Quỹ ETF chủ động: Quản lý và chọn lọc cổ phiếu cụ thể.

Trong năm 2024, các quỹ ETF tại Việt Nam đã thu hút khoảng 10.000 tỷ đồng từ nhà đầu tư với hơn 30 quỹ ETF hoạt động trên thị trường.

Các thị trường chứng khoán

Thị trường tài chính chứng khoán là nơi giao dịch các loại chứng khoán giữa các nhà đầu tư. Tùy vào mục đích và tính chất giao dịch, thị trường chứng khoán có thể được chia thành các loại sau:

Thị trường sơ cấp

Thị trường sơ cấp là nơi các chứng khoán lần đầu tiên được phát hành ra công chúng để huy động vốn cho công ty hoặc chính phủ. Quá trình này được gọi là phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng (IPO).

Khi một công ty như Masan hay VinGroup thực hiện IPO, họ bán cổ phiếu lần đầu ra công chúng và thu về nguồn vốn để mở rộng hoạt động. Theo Ủy ban Chứng khoán Nhà nước thì năm 2024, có 50 công ty tiến hành IPO và huy động được tổng cộng 10.000 tỷ đồng.

Thị trường thứ cấp

Thị trường thứ cấp là nơi các chứng khoán đã được phát hành trên thị trường tài chính chứng khoán  sơ cấp được giao dịch giữa các nhà đầu tư. Thị trường thứ cấp tạo ra tính thanh khoản cho các chứng khoán.

Các sàn giao dịch chứng khoán chính của Việt Nam như HOSE (Sở Giao dịch Chứng khoán TP.HCM) và HNX (Sở Giao Dịch Chứng khoán Hà Nội) đều là thị trường thứ cấp.

Tính đến cuối năm 2024, tổng giá trị giao dịch hàng ngày trên HOSE đạt 2.000 tỷ đồng với số lượng giao dịch lên đến 10 triệu cổ phiếu mỗi ngày.

Thị trường OTC

Thị trường OTC là nơi giao dịch chứng khoán không qua sàn giao dịch chính thức. Đây là nơi các nhà đầu tư có thể giao dịch các chứng khoán không niêm yết, chủ yếu là các công ty nhỏ, ít được chú ý trên thị trường chính thức.

Các công ty nhỏ hoặc chưa niêm yết có thể giao dịch cổ phiếu trên thị trường OTC, thường là giao dịch thỏa thuận giữa các bên. Thị trường OTC ở Việt Nam hiện đang giao dịch hơn 1.000 mã chứng khoán nhưng giá trị giao dịch không đáng kể so với các sàn chính thức.

Thị trường OTC dành cho những doanh nghiệp chưa niêm yết

Công cụ tài chính liên quan

Ngoài các loại chứng khoán cơ bản như cổ phiếu và trái phiếu, có một số công cụ tài chính khác có thể giúp nhà đầu tư đa dạng hóa và quản lý rủi ro:

Quỹ tương hỗ

Quỹ tương hỗ là một loại công cụ tài chính được thành lập để tập hợp vốn từ các nhà đầu tư nhằm đầu tư vào một danh mục tài sản. Đầu tư vào quỹ giúp nhà đầu tư phân bổ rủi ro và tiếp cận các cơ hội đầu tư mà cá nhân khó thực hiện một mình. Hiện tại, các quỹ đầu tư tại Việt Nam quản lý tổng tài sản lên tới 100.000 tỷ đồng với sự tham gia của hơn 200.000 nhà đầu tư.

Hợp đồng tương lai

Hợp đồng tương lai là một công cụ tài chính phái sinh cho phép nhà đầu tư cam kết mua hoặc bán một tài sản vào một thời điểm trong tương lai với giá xác định trước. Hợp đồng tương lai được sử dụng để đầu cơ hoặc bảo vệ giá trị tài sản. Trong năm 2024, giá trị giao dịch hợp đồng tương lai tại sàn giao dịch hàng hóa đã đạt 5.000 tỷ đồng, chủ yếu liên quan đến các mặt hàng như dầu thô và kim loại.

Việc hiểu rõ các khái niệm cơ bản trong tài chính chứng khoán sẽ giúp nhà đầu tư mới có cái nhìn toàn diện và rõ ràng về cách thức hoạt động của thị trường này.

Cách phân tích và đầu tư hiệu quả trong chứng khoán

Để đầu tư hiệu quả, nhà đầu tư cần trang bị các phương pháp phân tích và chiến lược quản lý rủi ro hợp lý. Dưới đây là các phương pháp phân tích và chiến lược đầu tư hiệu quả.

Phân tích cơ bản

Phân tích cơ bản là phương pháp đánh giá giá trị thực của một công ty hoặc chứng khoán dựa trên các yếu tố tài chính, kinh tế và ngành nghề. Mục tiêu của phân tích cơ bản là xác định xem chứng khoán đó có bị định giá quá cao hay quá thấp trên thị trường.

Các yếu tố cơ bản mà nhà đầu tư cần phân tích bao gồm:

• Báo cáo tài chính: Bao gồm báo cáo lãi/lỗ, bảng cân đối kế toán và báo cáo lưu chuyển tiền tệ. Các chỉ số tài chính quan trọng cần theo dõi bao gồm ROE, P/B, P/E, EPS và Debt to Equity. Ví dụ, cổ phiếu của Vietcombank trong năm 2024 có tỷ lệ P/E là 8.5x, thấp hơn nhiều so với ngành ngân hàng cho thấy cổ phiếu này có thể bị định giá thấp.
• Tăng trưởng doanh thu và lợi nhuận: Kiểm tra sự tăng trưởng của doanh thu và lợi nhuận trong những năm qua để đánh giá khả năng sinh lời của công ty trong tương lai trên thị trường tài chính chứng khoán.
• Nợ vay và khả năng trả nợ: Xem xét mức độ nợ của công ty, đặc biệt là tỷ lệ nợ trên vốn chủ sở hữu (Debt/Equity Ratio) để đánh giá tổng quan về tình hình nợ.
• Tình hình ngành và thị trường: Xem xét tiềm năng phát triển của ngành mà công ty hoạt động, cũng như các yếu tố tác động đến ngành như thay đổi quy định, xu hướng tiêu dùng hoặc sự phát triển của công nghệ.

Nắm vững về phân tích cơ bản và kỹ thuật để vững vàng khi đưa ra quyết định đầu tư

Nếu một công ty trong ngành năng lượng tái tạo có tiềm năng phát triển mạnh mẽ trong tương lai nhờ vào chính sách hỗ trợ của chính phủ, nhà đầu tư có thể đánh giá cổ phiếu của công ty đó có giá trị tiềm năng cao.

Phân tích kỹ thuật

Phân tích kỹ thuật là phương pháp sử dụng dữ liệu giá cả và khối lượng giao dịch trong quá khứ để dự đoán xu hướng giá chứng khoán trong tương lai. Phân tích này chủ yếu dựa vào biểu đồ giá và các chỉ báo kỹ thuật. Các công cụ phân tích kỹ thuật phổ biến trong thị trường tài chính chứng khoán, bao gồm:

• Biểu đồ giá: Biểu đồ là công cụ quan trọng nhất trong phân tích kỹ thuật giúp nhà đầu tư nhận diện các xu hướng, mô hình giá và mức hỗ trợ, kháng cự.
• MA: Là chỉ báo trung bình động giúp xác định xu hướng dài hạn. Các nhà đầu tư có thể sử dụng SMA (Simple Moving Average) hoặc EMA (Exponential Moving Average) để dự báo xu hướng giá.
• RSI: Chỉ báo này đo lường sự quá mua hoặc quá bán của cổ phiếu. Nếu RSI trên 70, cổ phiếu có thể đang quá mua, trong khi nếu dưới 30, cổ phiếu có thể đang quá bán.
• MACD: Đây là chỉ báo động lượng giúp nhận diện xu hướng và tín hiệu mua/bán.
• Mô hình giá: Các mô hình như Head and Shoulders, Double Top/Bottom, Cup and Handle giúp nhà đầu tư dự đoán xu hướng giá sắp tới.

Trong năm 2024, các nhà đầu tư đã sử dụng RSI và MACD để dự đoán sự điều chỉnh của VN-Index giúp tránh được những đợt giảm mạnh trong tháng 3 và tháng 5 khi chỉ số này giảm từ mức 1.300 điểm xuống 1.100 điểm. Phân tích cơ bản và phân tích kỹ thuật là hai phương pháp quan trọng giúp nhà đầu tư đưa ra quyết định đầu tư thông minh. Nhà đầu tư cần kết hợp các yếu tố trên để xây dựng một chiến lược đầu tư vững chắc và hiệu quả.

Đầu tư tài chính chứng khoán là một cơ hội sinh lời hấp dẫn nhưng cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro. Nhà đầu tư mới cần nắm vững các khái niệm cơ bản, phương pháp phân tích và quản lý rủi ro hiệu quả để đưa ra quyết định đầu tư sáng suốt. Cùng với đó, nhà đầu tư có thể tìm hiểu thêm tại website stockkisvn.vn hoặc liên hệ trực tiếp qua hotline 028 3914 8585 để được tư vấn và hỗ trợ nhanh chóng.