Bán khống là gì?

Bán khống (short selling) là một chiến lược đầu tư cho phép nhà đầu tư kiếm lợi nhuận từ việc giá cổ phiếu giảm. Thay vì mua thấp, bán cao như cách đầu tư thông thường, bán khống lại hoạt động theo hướng ngược lại: nhà đầu tư bán một cổ phiếu ở mức giá cao với hy vọng rằng giá sẽ giảm trong tương lai, sau đó mua lại cổ phiếu ở mức giá thấp hơn để hoàn tất giao dịch và thu lợi nhuận từ chênh lệch giá.

Bán khống thường được sử dụng trong các thị trường tài chính lớn, đặc biệt là trong các giai đoạn thị trường giảm điểm, và mang lại cơ hội sinh lời cao. Tuy nhiên, chiến lược này cũng đi kèm với mức độ rủi ro rất cao, đòi hỏi nhà đầu tư phải có kiến thức và kinh nghiệm để dự đoán xu hướng giá chính xác.

Bán khống có tỷ lệ sinh lời cao đồng thời cũng có mức độ rủi ro cao

Cách thức hoạt động của bán khống

Quy trình bán khống diễn ra như sau:

• • Mượn cổ phiếu: Nhà đầu tư tiến hành mượn cổ phiếu từ một nhà môi giới hoặc một bên thứ ba. Việc mượn cổ phiếu có thể yêu cầu nhà đầu tư thế chấp một số tài sản hoặc đặt cọc.
  • Bán cổ phiếu: Sau khi mượn, nhà đầu tư bán cổ phiếu đó ở mức giá hiện tại trên thị trường. Giả sử cổ phiếu có giá 100.000 đồng, nhà đầu tư sẽ bán nó ở mức giá này.
  • Chờ đợi giá giảm: Nếu giá cổ phiếu giảm như dự đoán, chẳng hạn xuống còn 80.000 đồng, nhà đầu tư sẽ tiến hành mua lại cổ phiếu này với giá thấp hơn để trả lại cho người cho mượn.
  • Hoàn tất giao dịch và thu lợi nhuận: Nhà đầu tư trả lại cổ phiếu cho người cho mượn, đồng thời giữ lại phần chênh lệch giá là 20.000 đồng (100.000 đồng – 80.000 đồng) làm lợi nhuận.

Ví dụ cụ thể: Bạn dự đoán giá cổ phiếu ABC sẽ giảm từ 100.000 đồng xuống 80.000 đồng. Bạn mượn 100 cổ phiếu từ một nhà môi giới và bán ngay ở mức giá 100.000 đồng, thu về 10 triệu đồng. Khi giá cổ phiếu giảm xuống 80.000 đồng, bạn mua lại 100 cổ phiếu với giá 8 triệu đồng để hoàn trả, thu về 2 triệu đồng lợi nhuận (không bao gồm chi phí và lãi suất).

Lợi ích của bán khống

Bán khống là một công cụ tài chính mạnh mẽ, mang lại nhiều lợi ích trong việc đầu tư và quản lý rủi ro:

• • Tận dụng xu hướng giá giảm: Thay vì chỉ kiếm lợi từ các đợt tăng giá, bán khống giúp nhà đầu tư có thể thu lợi ngay cả khi thị trường đi xuống.
  • Phòng ngừa rủi ro: Bán khống cũng là một chiến lược phòng ngừa rủi ro hiệu quả. Nhà đầu tư có thể thực hiện bán khống đối với những cổ phiếu mà họ đang nắm giữ để giảm thiểu thiệt hại trong trường hợp giá giảm.
  • Tăng cường tính thanh khoản: Việc bán khống góp phần tạo ra tính thanh khoản cao hơn cho thị trường, giúp cân bằng cung cầu và cải thiện hiệu suất giao dịch.

Rủi ro của bán khống

Mặc dù bán khống mang lại cơ hội lợi nhuận lớn, nhưng nó cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro, đặc biệt là khi giá cổ phiếu không diễn biến như dự đoán.

• • Tổn thất không giới hạn: Trong trường hợp giá cổ phiếu tăng thay vì giảm, nhà đầu tư sẽ phải mua lại cổ phiếu ở mức giá cao hơn để trả lại, dẫn đến khoản lỗ không giới hạn. Khác với việc mua vào cổ phiếu, rủi ro của bán khống là không có giới hạn trên, bởi giá cổ phiếu có thể tăng đến bất kỳ mức nào.
  • Chi phí lãi suất và phí mượn cổ phiếu: Việc mượn cổ phiếu đòi hỏi nhà đầu tư phải trả lãi suất hoặc phí cho nhà môi giới. Những chi phí này có thể ảnh hưởng đến lợi nhuận cuối cùng, đặc biệt khi thời gian nắm giữ kéo dài.
  • Rủi ro bị gọi ký quỹ: Khi giá cổ phiếu tăng, nhà môi giới có thể yêu cầu nhà đầu tư tăng ký quỹ. Nếu nhà đầu tư không đáp ứng, tài khoản của họ có thể bị thanh lý và nhà đầu tư chịu khoản lỗ lớn.
  • Nguy cơ ngắn hạn và thao túng giá: Thị trường có thể gặp các hiện tượng “short squeeze” – tình trạng khi nhiều nhà đầu tư bán khống cố gắng mua lại cổ phiếu, đẩy giá tăng cao đột ngột, gây thiệt hại nặng nề cho các vị thế bán khống.

Những yếu tố nhà đầu tư cần cân nhắc khi bán khống

Khi thực hiện bán khống, nhà đầu tư cần chú ý các yếu tố sau:

• • Phân tích kỹ thuật và cơ bản: Bán khống yêu cầu nhà đầu tư có kiến thức phân tích thị trường chứng khoán vững chắc, từ phân tích kỹ thuật đến phân tích cơ bản, để dự đoán xu hướng giá chính xác.

Nắm vững phân tích kỹ thuật để dự báo xu hướng giá chính xác 

• • Quản lý rủi ro: Nhà đầu tư nên xác định trước mức lỗ có thể chấp nhận và thiết lập các lệnh dừng lỗ để tránh thiệt hại quá lớn.
  • Theo dõi thị trường liên tục: Do tính chất nhạy cảm của bán khống với biến động giá, nhà đầu tư phải thường xuyên theo dõi thị trường và sẵn sàng phản ứng khi cần thiết.
  • Chọn cổ phiếu phù hợp: Không phải cổ phiếu nào cũng phù hợp để bán khống. Nhà đầu tư nên tập trung vào các cổ phiếu có khối lượng giao dịch cao và biến động giá đáng kể để tối ưu hóa cơ hội lợi nhuận.

Các chiến lược bán khống phổ biến

Có nhiều chiến lược bán khống mà nhà đầu tư có thể áp dụng để tối đa hóa lợi nhuận:

• • Bán khống theo xu hướng giảm (Trend-based short selling): Nhà đầu tư xác định xu hướng giảm dài hạn của cổ phiếu và mở vị thế bán khống để kiếm lời.
  • Bán khống theo tin tức (News-based short selling): Nhà đầu tư tận dụng các tin tức tiêu cực liên quan đến công ty, như báo cáo tài chính kém hoặc tin đồn không thuận lợi, để bán khống cổ phiếu.
  • Bán khống dựa trên phân tích kỹ thuật (Technical short selling): Nhà đầu tư sử dụng các chỉ báo kỹ thuật như RSI, MACD để xác định tín hiệu bán và mở vị thế bán khống.

Tình trạng bán khống trên thị trường Việt Nam

Hiện tại, bán khống vẫn chưa được phép chính thức tại thị trường chứng khoán Việt Nam do rủi ro cao và khả năng thao túng giá. Tuy nhiên, các nhà đầu tư Việt Nam có thể tham khảo kiến thức về bán khống để nắm bắt thêm một chiến lược đầu tư khi giao dịch tại các thị trường nước ngoài.

Bán khống là một chiến lược giao dịch hấp dẫn với cơ hội sinh lời lớn, nhưng cũng đi kèm với mức độ rủi ro không nhỏ. Việc nắm vững kiến thức và kỹ năng quản lý rủi ro sẽ giúp nhà đầu tư có thể tận dụng được các xu hướng giá giảm và mở rộng danh mục đầu tư. Tuy nhiên, chiến lược này chỉ nên được áp dụng khi nhà đầu tư có đầy đủ kinh nghiệm và hiểu rõ những rủi ro liên quan.