Vị thế chứng khoán phái sinh là gì?

Vị thế chứng khoán phái sinh là thuật ngữ được sử dụng trong giao dịch các sản phẩm phái sinh, biểu thị trạng thái mà nhà đầu tư đang nắm giữ trong một hợp đồng phái sinh, chẳng hạn như hợp đồng tương lai (futures) hoặc hợp đồng quyền chọn (options). Vị thế này phản ánh quan điểm của nhà đầu tư về xu hướng thị trường và ảnh hưởng trực tiếp đến chiến lược giao dịch cũng như kết quả đầu tư.

Các loại vị thế chứng khoán phái sinh

Vị thế trong chứng khoán phái sinh được chia thành hai loại chính:

Vị thế Mua (Long Position)

• Nhà đầu tư mở vị thế mua khi kỳ vọng giá tài sản cơ sở (ví dụ: chỉ số VN30, cổ phiếu, hàng hóa) sẽ tăng trong tương lai.
• Khi giá tăng, nhà đầu tư có thể bán hợp đồng ở mức giá cao hơn để thu lợi nhuận.
• Ngược lại, nếu giá giảm, nhà đầu tư có thể chịu lỗ.

Nhà đầu tư mở vị thế mua khi dự đoán thị trường tăng

Ví dụ:
Giả sử bạn mở một vị thế mua hợp đồng tương lai VN30 ở mức giá 1.200 điểm. Nếu giá chỉ số VN30 tăng lên 1.250 điểm, bạn sẽ có lãi tương ứng với mức tăng này (trừ phí giao dịch).

Vị thế Bán (Short Position)

• Nhà đầu tư mở vị thế bán khi kỳ vọng giá tài sản cơ sở sẽ giảm trong tương lai.
• Nếu giá giảm, nhà đầu tư có thể mua lại hợp đồng ở mức giá thấp hơn để kiếm lợi nhuận.
• Tuy nhiên, nếu giá tăng, nhà đầu tư sẽ chịu lỗ.

Ví dụ:
Bạn mở một vị thế bán hợp đồng tương lai VN30 ở mức giá 1.200 điểm. Nếu giá VN30 giảm xuống 1.150 điểm, bạn sẽ có lãi từ mức chênh lệch này.

Đóng vị thế và cách xác định lãi/lỗ

• Đóng vị thế: Nhà đầu tư có thể đóng vị thế bằng cách thực hiện giao dịch ngược lại với vị thế hiện tại. Ví dụ, nếu bạn đang nắm giữ vị thế mua, bạn sẽ bán hợp đồng để đóng vị thế.
• Tính lãi/lỗ:
  • Với vị thế mua: Lãi/lỗ = (Giá đóng vị thế – Giá mở vị thế) × Hệ số nhân hợp đồng × Số lượng hợp đồng.
  • Với vị thế bán: Lãi/lỗ = (Giá mở vị thế – Giá đóng vị thế) × Hệ số nhân hợp đồng × Số lượng hợp đồng.

Nhà đầu tư mở vị thế bán khi dự báo thị trường giảm

Ý nghĩa của vị thế trong giao dịch phái sinh

• Phòng ngừa rủi ro: Vị thế chứng khoán phái sinh thường được sử dụng để phòng ngừa rủi ro biến động giá tài sản cơ sở. Ví dụ, doanh nghiệp xuất khẩu có thể mở vị thế bán hợp đồng tương lai để bảo vệ trước rủi ro giảm giá hàng hóa.
• Đầu cơ: Nhà đầu tư tận dụng vị thế mua hoặc bán để kiếm lời từ biến động giá trong ngắn hạn.
• Tăng hiệu quả sử dụng vốn: Nhờ sử dụng đòn bẩy, vị thế phái sinh cho phép nhà đầu tư giao dịch với giá trị hợp đồng lớn hơn nhiều so với số vốn ký quỹ ban đầu.

Một số lưu ý khi giao dịch vị thế phái sinh

• Rủi ro cao: Vị thế chứng khoán phái sinh sử dụng đòn bẩy, do đó mức lợi nhuận và thua lỗ có thể lớn hơn so với vốn đầu tư ban đầu.
• Theo dõi thị trường: Giá tài sản cơ sở biến động nhanh, đòi hỏi nhà đầu tư thường xuyên cập nhật tình hình để điều chỉnh vị thế kịp thời.
• Ký quỹ: Nhà đầu tư cần đảm bảo đủ ký quỹ duy trì để tránh bị yêu cầu nộp thêm ký quỹ hoặc bị đóng vị thế cưỡng bức.

Vị thế chứng khoán phái sinh đóng vai trò quan trọng trong giao dịch các sản phẩm phái sinh. Việc lựa chọn mở vị thế mua hay bán phụ thuộc vào kỳ vọng của nhà đầu tư về xu hướng thị trường. Tuy nhiên, do tính chất phức tạp và rủi ro cao, nhà đầu tư cần trang bị đầy đủ kiến thức và quản trị rủi ro hiệu quả trước khi tham gia giao dịch.