Hiểu về biên lợi nhuận gộp: Khái niệm, cách tính và ý nghĩa

Biên lợi nhuận gộp là một chỉ số tài chính quan trọng, giúp doanh nghiệp và nhà đầu tư đánh giá hiệu quả hoạt động kinh doanh của một công ty. Bài viết này sẽ giải thích chi tiết về khái niệm, cách tính biên lợi nhuận gộp, và ý nghĩa của nó đối với việc ra quyết định kinh doanh.

Biên lợi nhuận gộp là gì?

Biên lợi nhuận gộp (Gross Profit Margin-GPM) là tỷ lệ phần trăm biểu thị mức độ lợi nhuận mà một công ty tạo ra từ hoạt động kinh doanh sau khi đã trừ đi giá vốn hàng hóa và chi phí. Chỉ số này thể hiện khả năng kiểm soát chi phí sản xuất và tối ưu hóa nguồn lực.

Ví dụ: Nếu một công ty có biên lợi nhuận gộp là 40%, điều đó có nghĩa là công ty giữ lại được 40 đồng lợi nhuận trên mỗi 100 đồng doanh thu, sau khi trừ đi giá vốn.

Cách tính biên lợi nhuận gộp

Biên lợi nhuận gộp (%) = Lợi nhuận gộp/Doanh thu thuần x 100

Trong đó:

• Lợi nhuận gộp = Doanh thu thuần – Giá vốn hàng bán (COGS)
• Doanh thu thuần là tổng doanh thu sau khi đã trừ đi các khoản giảm trừ như chiết khấu, giảm giá và thuế

Ví dụ, một công ty sản xuất có doanh thu thuần là 10 tỷ đồng và giá vốn hàng bán là 6 tỷ đồng.

• Lợi nhuận gộp = 10 tỷ – 6 tỷ = 4 tỷ đồng
• GPM = (4 tỷ / 10 tỷ) × 100 = 40%

Kết quả này cho thấy công ty giữ lại được 40% lợi nhuận từ doanh thu, còn 60% là chi phí sản xuất.

Ví dụ một doanh nghiệp cụ thể là Công ty cổ phần dịch vụ trực tuyến FPT, nhìn vào báo cáo tài chính của doanh nghiệp này, ta có thể tính được GPM dựa theo công thức trên như sau.

Báo cáo tài chính hợp nhất của FPT năm 2023

Lợi nhuận gộp = 267.777 tỷ đồng

Doanh thu thuần = 619.958 tỷ đồng

GPM = 267.777/ 619.958 x 100 = 43%

Ý nghĩa của biên lợi nhuận gộp

Biên lợi nhuận gộp có vai trò đặc biệt quan trọng trong việc đánh giá và phân tích hiệu quả hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp. Đây là một chỉ số tài chính giúp đo lường khả năng kiểm soát chi phí sản xuất và tối ưu hóa lợi nhuận từ doanh thu. Ý nghĩa của biên lợi nhuận gộp có thể được phân tích cụ thể qua các khía cạnh sau:

Đánh giá hiệu quả sản xuất

Biên lợi nhuận gộp cao là dấu hiệu cho thấy doanh nghiệp đang quản lý hiệu quả chi phí sản xuất và nguyên liệu, từ đó tối ưu hóa lợi nhuận. Điều này phản ánh khả năng kiểm soát tốt các yếu tố đầu vào, như chi phí nguyên vật liệu, lao động, và quy trình sản xuất, giúp giảm giá vốn hàng bán trong khi vẫn duy trì chất lượng sản phẩm hoặc dịch vụ.

So sánh với đối thủ cạnh tranh

Chỉ số biên lợi nhuận gộp cũng đóng vai trò là một công cụ so sánh quan trọng giữa các doanh nghiệp trong cùng ngành. Một biên lợi nhuận gộp cao hơn trung bình ngành thường cho thấy doanh nghiệp có lợi thế cạnh tranh, chẳng hạn như hiệu quả hoạt động vượt trội, chi phí sản xuất thấp hơn, hoặc khả năng định giá sản phẩm cao hơn. Điều này giúp nhà quản lý và các bên liên quan đánh giá vị thế của doanh nghiệp trên thị trường.

Dự báo khả năng sinh lợi

Biên lợi nhuận gộp ổn định hoặc có xu hướng tăng trưởng là tín hiệu tích cực về khả năng sinh lời của doanh nghiệp trong dài hạn. Chỉ số này cho thấy doanh nghiệp không chỉ duy trì được mức lợi nhuận từ hoạt động kinh doanh cốt lõi mà còn có tiềm năng tạo ra dòng tiền mạnh mẽ để đầu tư và mở rộng hoạt động.

Gross profit margin được sử dụng để đánh giá khả năng sinh lời của doanh nghiệp

Phát hiện vấn đề về chi phí

Sự sụt giảm trong biên lợi nhuận gộp thường là cảnh báo về những vấn đề trong việc kiểm soát chi phí. Điều này có thể bao gồm giá nguyên liệu tăng cao, hiệu suất sản xuất kém, hoặc sự cạnh tranh khốc liệt dẫn đến việc phải giảm giá bán. Việc theo dõi biên lợi nhuận gộp giúp doanh nghiệp kịp thời xác định và giải quyết các vấn đề này trước khi chúng ảnh hưởng nghiêm trọng đến lợi nhuận.

Cách tăng biên lợi nhuận gộp

Tăng biên lợi nhuận gộp là mục tiêu quan trọng mà doanh nghiệp cần chú trọng để cải thiện hiệu quả kinh doanh. Một cách phổ biến là tăng doanh thu bán hàng thông qua việc định giá hợp lý, cân nhắc tăng giá sản phẩm hoặc dịch vụ nếu thị trường chấp nhận. Đồng thời, doanh nghiệp có thể đầu tư nâng cao chất lượng, tính năng hoặc các dịch vụ đi kèm để khách hàng cảm thấy xứng đáng với mức giá cao hơn. Ngoài ra, việc mở rộng thị trường, hướng tới các khu vực địa lý mới hoặc tập trung vào phân khúc khách hàng tiềm năng cũng giúp gia tăng doanh thu.

Bên cạnh đó, giảm chi phí sản xuất là giải pháp không thể bỏ qua. Doanh nghiệp có thể tối ưu hóa quy trình sản xuất bằng cách áp dụng công nghệ tiên tiến hoặc cải tiến các bước sản xuất để giảm chi phí nguyên liệu, nhân công và thời gian. Việc đàm phán với nhà cung cấp để có giá đầu vào tốt hơn hoặc tìm kiếm các nhà cung cấp thay thế có chi phí cạnh tranh cũng là phương pháp hiệu quả để cắt giảm chi phí. Tóm lại, một chiến lược toàn diện kết hợp giữa tăng doanh thu và giảm chi phí sẽ giúp cải thiện đáng kể biên lợi nhuận gộp của doanh nghiệp.

>>> Xem thêm: Phân tích Báo cáo tài chính Vinamilk Quý 3 Năm 2024

So sánh biên lợi nhuận gộp theo ngành

Ngành công nghệ

Các công ty trong ngành công nghệ thường có biên lợi nhuận gộp rất cao, thường dao động từ 40-60% hoặc thậm chí cao hơn đối với các doanh nghiệp hàng đầu. Điều này là do sản phẩm công nghệ thường có giá trị gia tăng lớn, chẳng hạn như phần mềm, dịch vụ số, hoặc thiết bị điện tử cao cấp, trong khi chi phí sản xuất trực tiếp (như vật liệu hoặc nhân công) tương đối thấp so với giá bán.

Các công ty thuộc các ngành nghề khác sau sẽ có mức GPM khác nhau

Ngành bán lẻ

Ngành bán lẻ thường có biên lợi nhuận gộp thấp hơn, dao động trong khoảng 20-30%. Nguyên nhân là do sự cạnh tranh khốc liệt giữa các nhà bán lẻ và chiến lược định giá thấp nhằm thu hút khách hàng. Các doanh nghiệp trong ngành này thường hoạt động với mô hình doanh thu lớn, nhưng lợi nhuận trên từng sản phẩm lại nhỏ. Ví dụ, các chuỗi siêu thị hoặc cửa hàng tiện lợi phải đối mặt với áp lực duy trì mức giá cạnh tranh trong khi phải gánh chịu chi phí vận hành cao, như thuê mặt bằng, quản lý kho hàng, và logistics. Tuy nhiên, những công ty bán lẻ chuyên biệt hoặc hướng tới các phân khúc cao cấp thường có biên lợi nhuận gộp cao hơn.

>>> Xem ngay: Cổ Phiếu REE – Triển vọng phục hồi và cơ hội đầu tư 2025

Ngành sản xuất

Ngành sản xuất, đặc biệt là các ngành công nghiệp nặng như thép, xi măng, hoặc hóa chất, thường có biên lợi nhuận gộp thấp, chỉ dao động từ 10-20%. Lý do chính là chi phí nguyên liệu đầu vào cao, chi phí năng lượng lớn, và mức độ tiêu hao tài sản cố định lớn trong quá trình sản xuất. Các doanh nghiệp trong ngành này phụ thuộc nhiều vào giá thị trường nguyên vật liệu và có ít khả năng điều chỉnh giá bán sản phẩm do tính chất hàng hóa thường không khác biệt nhiều giữa các nhà sản xuất. Tuy nhiên, những doanh nghiệp sản xuất có quy mô lớn hoặc ứng dụng công nghệ tiên tiến có thể tối ưu hóa chi phí và cải thiện biên lợi nhuận gộp.

Biên lợi nhuận gộp là một chỉ số tài chính quan trọng, phản ánh hiệu quả quản lý chi phí sản xuất và khả năng tạo lợi nhuận từ hoạt động kinh doanh. Hiểu rõ cách tính biên lợi nhuận gộp, cũng như các yếu tố ảnh hưởng đến chỉ số này, giúp doanh nghiệp cải thiện hiệu suất kinh doanh và nâng cao năng lực cạnh tranh. Dù bạn là nhà quản lý doanh nghiệp hay nhà đầu tư, việc phân tích chỉ số này sẽ hỗ trợ đưa ra các quyết định tài chính sáng suốt. Theo dõi stockkisvn.vn – Trang thông tin và kiến thức chứng khoán của Chứng khoán KIS Việt Nam, nơi các kiến thức đầu tư được cập nhật mới mỗi ngày!